روش رنگ آمیزی گرم : خلاصه و کاربردی
روش رنگ‌آمیزی گرم یکی از تکنیک‌های اساسی در میکروبیولوژی و اولین گام در تشخیص و جداسازی باکتری ها است. برای شناسایی و تفکیک باکتری‌ها به دو گروه اصلی، یعنی باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی، استفاده می‌شود. این روش به دلیل اهمیت بالای آن در تشخیص و درمان عفونت‌ها، بسیار مورد توجه قرار دارد. در این مطلب خلاصه روش رنگ آمیزی گرم بیان می شود.
خلاصه ساختار دیواره باکتری ها
ساختار دیواره باکتری‌ها در رنگ‌آمیزی گرم نقش کلیدی در تعیین نوع باکتری و نتایج این تکنیک دارد. دیواره سلولی باکتری‌ها شامل دو نوع اصلی است: دیواره سلولی باکتری‌های گرم مثبت و دیواره سلولی باکتری‌های گرم منفی.
1. باکتری‌های گرم مثبت:
دیواره سلولی این باکتری‌ها ضخیم و عمدتاً از جنس پپتیدوگلیکان (peptidoglycan) است. لایه پپتیدوگلیکان می‌تواند تا 90 درصد از دیواره سلولی را تشکیل دهد و به همین دلیل، این باکتری‌ها در رنگ‌آمیزی گرم، رنگ آبی یا بنفش را جذب می‌کنند. این باکتری‌ها همچنین ممکن است دارای اسیدهای توکسیک (teichoic acids) باشند که به ثبات دیواره و جذب رنگ کمک می‌کند.
2. باکتری‌های گرم منفی:
دیواره سلولی این باکتری‌ها نازک‌تر است و شامل یک لایه پپتیدوگلیکان بسیار نازک (حدود 10 درصد) و یک غشای خارجی است. – غشای خارجی شامل لیپوپلی‌ساکاریدها (lipopolysaccharides) است که به عنوان یک مانع برای مواد خارجی عمل می‌کند و به این باکتری‌ها رنگ قرمز یا صورتی می‌دهد. – در طی فرآیند رنگ‌آمیزی گرم، پس از رنگ‌آمیزی اولیه با رنگ کریستال ویوله و سپس شستشو با الکل یا استون، لایه نازک پپتیدوگلیکان در باکتری‌های گرم منفی رنگ را از دست می‌دهد و در نهایت با رنگ سافرانین رنگ‌آمیزی می‌شوند.
این تکنیک نه تنها ابزاری اساسی برای شناسایی و طبقه‌بندی باکتری‌ها است، بلکه تأثیر عمیقی بر تشخیص و درمان عفونت‌ها دارد. با توجه به ساختار دیواره سلولی باکتری‌ها، رنگ‌آمیزی گرم به ما این امکان را می‌دهد که باکتری‌ها را به دو دسته اصلی گرم مثبت و گرم منفی تقسیم کنیم، که هر کدام ویژگی‌ها و رفتارهای خاص خود را دارند.
خلاصه مراحل روش رنگ‌آمیزی گرم:
1. تهیه نمونه: ابتدا نمونه‌ای از باکتری‌ها روی لام شیشه‌ای قرار داده می شود و با استفاده از شعله، آن را ثابت می‌کنند.
2. رنگ‌آمیزی اولیه: لام با رنگ کریستال ویوله (Crystal Violet) رنگ‌آمیزی می‌شود. این رنگ به تمام باکتری‌ها متصل می‌شود.
3. شستشو: پس از چند دقیقه، لام با آب شسته تا رنگ اضافی حذف شود.
4. رنگ‌آمیزی دوم: سپس لام با محلول ید (Iodine) رنگ‌آمیزی می‌شود که به تثبیت رنگ کریستال ویوله کمک می‌کند.
5. شستشو مجدد: لام دوباره شسته می‌شود.
6. رنگ‌آمیزی نهایی: در این مرحله، لام با الکل یا استون شسته می‌شود تا رنگ کریستال ویوله از باکتری‌های گرم منفی خارج شود. باکتری‌های گرم مثبت همچنان رنگ را حفظ می‌کنند.
7. رنگ‌آمیزی نهایی: در نهایت، لام با رنگ سافرانین (Safranin) رنگ‌آمیزی می‌شود. این رنگ به باکتری‌های گرم منفی متصل می‌شود و آن‌ها را به رنگ صورتی در می‌آورد.
همچنین بخوانید: کلی فرم ها در مواد غذایی “معرفی و تشخیص”
نتیجه‌گیری: پس از انجام این مراحل، باکتری‌های گرم مثبت به رنگ بنفش و باکتری‌های گرم منفی به رنگ صورتی هستند. این روش به میکروبیولوژیست‌ها کمک می‌کند تا نوع باکتری‌ها را شناسایی کرده و درمان مناسب را انتخاب کنند.
به طور خلاصه، تفاوت در ساختار دیواره سلولی باکتری‌ها، عامل اصلی در نتایج رنگ‌آمیزی گرم است و این تفاوت‌ها به ما کمک می‌کند تا باکتری‌ها را شناسایی و طبقه‌بندی کنیم.
